Akbank Sanat tarafından 1 Haziran 2022 – 30 Temmuz 2022 tarihleri arasından düzenlenen “Akbank 40. Günümüz Sanatçıları Ödülü Sergisi’nde ödül alanlar arasında yer alanlar arasında bulunan genç sanatçı Zeynep Sude Can’ın çalışmasının esinlenmeyi de aşan yüksek benzeme (Haydi böyle diyelim!) içerdiği sanatçı Huri Kiriş’in paylaşımı ile sosyal medyanın gündeme düştü. Bu konu sosyal medyada dalga dalga yayılmaya başlayınca Akbank Sanat bu ödülü iptal etmek zorunda kaldı.
İlk bakışta bir yarışmalı sergide bir genç yarışma kurallarının dışına çıkarak ödül aldığından hareketle bir eleştiri getirilebilir. Ben ise konunun “Esinlenmeyi de Aşan Benzeme” tarafından daha çok bu yarışmanın yönetimi ve jürinin niteliği hakkında daha önceki DYO ve Şefik Bursalı Resim Yarışmaları’ndaki tecrübelerimden yola çıkarak düşüncelerimi iletmek istemekteyim.
Bu eleme nitelikli yarışmalı seçim ve sonrasındaki serginin küratörlü olması, tanıtımdan kaçınmaması ve gençlere desteği sürekli sürdürmesini Akbank Sanat’ın gençlere gösterdiği önemi bu ödüllü sergi ile de ortaya koymaktadır. Bu ödüllü sergi hakkında küratör Fatoş Üstek projede “Yetkinlik ve Özgünlük” ön plana alındığını ifade etse de sonuç hiç de öyle değildir. Ortada özgünlük karşıtı bir eylemle ortaya konulan esere ödül verilmesini Akbank Sanat yönetimi nasıl anlatacaktır? Jüri üyeleri ve küratör görevini yapmadığı için Akbank Sanat kurumsal olarak zorda kaldı diyelim, ama Akbank Sanat’ın yöneticisi Derya BİGALI’da jüride yer aldığı için ne söylesek boşunadır. Akbank Sanat’ın gösterdiği bu öneme karşılık sergi küratörü ve jüri üyelerinin uygulamada konuya gereken önemi göstermediğini Sanatçı Huri Kiriş ‘in paylaşımıyla öğrendik. Konuyu kaynağından teyit etmek amacıyla Akbank Sanat’a emaille durumu anlatarak kendilerinden açıklama talep ettim. Akbank Sanat yöneticisi Derya BİGALI’ya telefonla ulaşmaya çalışsam da hiç kimseye ulaşmadım. Bu sergi ile kim ilgileniyorsa benimle telefonla temas kurmalarını teminen numaramı bıraktım. Konu hakkında Akbank Sanat’tan gelecek cevabı beklemekteyken bu arada Akbank Sanat sosyal medyadan yaptığı duyuruyla ödülü iptal etmiştir.
Benim esas sorum; bu jüri neden görevini yapmamıştır. Bu seçimli, jürili ve ödüllü sergide kimler serginin oluşumunda etkin rol aldılar?
Küratör : Fatoş Üstek , Jüri Üyeleri; Çelenk Bafra, Derya Bigalı, Fatoş Üstek, Gönül Nuhoğlu, İpek Duben
- Fatoş ÜSTEK: Avrupa’nın En Etkili 20 Genç Küratörü’’ arasında yer alan ve Türkiye’nin uluslararası küratörlerinden Fatoş Üstek, Londra merkezli dünyaca ünlü sanat vakfı David Roberts Art Foundation’ın (DRAF) direktörlüğüne getirildi. Boğaziçi Üniversitesi Matematik Bölümü’nden mezun olduktan sonra Londra Goldsmiths College’da Çağdaş Sanat Teorisi Bölümü’nde yüksek lisans yapan Fatoş Üstek aynı zamanda Film Çalışmaları alanında akademik çalışmalarını sürdürdü. 2002-2003 tarihleri arasında Platform Garanti Çağdaş Sanat Merkezi’nde asistan olarak çalışan Üstek, daha sonra Galerist Istanbul sergi koordinatörlüğünü üstlendi. Üstek, küratör ve serbest yazar olarak Frankfurt am Main, Rotterdam, Üsküp, Priştine’de çeşitli projelerde yer aldı, Güney Kore Gwangju Bienali’nin yardımcı küratörlüğünü üstlendi. Üstek’in ‘’Now Expanded’’ başlıklı üçlemesi ‘’şimdi’’ kavramı çerçevesinde şimdiki zaman, geçmiş ve geleceği detaylandıran bir sergi projesi olarak Berlin, Rotterdam ve Londra’yı kapsamaktadır. (1)
- Çelenk BAFRA: Küratör, yazar. Türkiye ve Fransa’da siyaset bilimi ve kültür-sanat tarihi üzerine eğitim alan Bafra, 2000 ile 2010 yılları arasında İKSV bünyesinde İstanbul Film Festivali, İstanbul Caz Festivali, İstanbul Bienali ile yurtdışı projelerde görev aldı. 9. ve 10. İstanbul Bienali Direktörü olarak çalıştı, 11. İstanbul Bienali’nin hazırlıklarını yönettikten sonra görevinden ayrılarak “Fransa’da Türkiye Mevsimi” görsel sanatlar programının direktörlüğünü üstlendi. Avrupa’da çeşitli projelerde çalışırken Venedik Bienali’ndeki Türkiye Pavyonu’nun kurulmasında ve programlanmasında görev aldı. ICOM, CIMAM ve AICA Türkiye üyeliğinin yanı sıra Marsilya’daki Avrupa ve Akdeniz Medeniyetleri Müzesi (MuCEM)’in yönetim kurulunda ve kurucusu olduğu Paris Cité des Arts’daki İKSV yönetimindeki Türkiye Atölyesi’nin danışmanlığını yapıyor. Sanat yayınlarına ve bağımsız kültür-sanat platformlarına katkıda bulunan Bafra, Açık Radyo’da her hafta “Hariçten Sanat” adlı bir kültür-sanat programı hazırlayıp sunuyor. (2)
- Derya BİGALI: Akbank Sanat Müdürü Derya Bigalı, hobisini işe dönüştürebilen şanslı insanlardan… Gönlünü lisedeyken caza kaptıran Bigalı, bilgisayar mühendisi olarak çalıştığı yıllarda kültür etkinliklerini ilgiyle takip ediyormuş ve bu ilgi yolunu Akbank Sanat’a çıkarmış… (3)
- Gönül NUHOĞLU : Tarih yazımı, siyaset ve sosyoloji alanlarıyla işbirliği yapan ve İstanbul’da yaşayan bir sanatçı olarak, son yirmi yılda ürettiğim işler, mekanın çelişkilerinden beslenen diyaloglardır. Yolculuğum, mekânsallığımızın sınırsız boyutlarını araştırarak ve disiplinler aşırı, tarihsel, toplumsal ve mekânsal bağlantıların izini sürmektedir. Heykel ve resim çalışmaktadır. (4)
- İpek DUBEN: 1941 yılında İstanbul’da doğdu.[2] 1961’de Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nden mezun oldu.[3] 1963’te ABD’de Agnes Scott College’de felsefe ve sanat tarihi dallarında eğim gördükten sonra Chicago Üniversitesi’nde siyaset bilimi alanında yüksek lisans eğitimini tamamladı (1965). Aynı bölümde doktora çalışmasını tez aşamasına kadar sürdürdü.[4] 1971’de New York’ta Sanat Öğrencileri Birliği’nde Robert Hale ile çizim ve anatomi çalıştı.[3] 1972–1976 arasında New York Çizim, Resim ve Heykel Atölye Okulu’nda eğitim gördü. (5)
Bu tür sanat etkinliklerinde jürinin ilk görevi; seçim için gereken ortamı sağlayarak, adil bir seçim yapmaktır. Jüri üyelerinin tecrübelerini bir araya getirmeleri ve Google üzerinden katılan eserleri taratılması halinde bu tip bir seçmede hata yapılması mümkün değildir. Katılan eserlerin bizzat jüri üyelerince taranmasına gerek olmadığı gibi, bu tarama asistan düzeyinde yaptırılabilir. Sadece bu eser taramasının yapılmaması ve bu konunun önemsenmesi jürinin konuya gereken önemi vermediğini ortaya koymaktadır. Bu kadar donanımlı jürinin konuya gereken önemi göstermediği ve proje küratörünün de gerçekleştirilmesi gereken tüm fonksiyonlarını etkin olarak ortaya koymadığı anlaşılmaktadır. Ortaya çıkan bu sonucu her ne adla olursa olsun bazı gerekçelerle örtmek mümkün değildir. Ortada somut bir hata varsa, bu hatanın oluşumunda görevini yapmayarak/ eksik yaparak zemin hazırlayanların öncelikle hatalarını kabul etmesi ve bundan sonraki ödüllü seçimlerde daha titiz davranması gerekir.
Uzun yıllar ülkedeki resim yarışmaları izleyip ve sonuçları analiz eden biri olarak Akbank Sanat gibi bir kurumsal yapı tarafından düzenlenmiş bir yarışma sonucunda “Esinlenmeyi de Aşan Benzeşme” ortaya çıkması ve kamuoyu baskısı ile ödülün iptal edilmesinin nedenin ne olduğunu sorusunun cevabının öncelikle bu projenin küratörü Fatoş ÜSTEK ve bu projede jüri üyesi olarak yer alan Derya BİGALI tarafından açık ve net olarak verilmesi gerekir.
Küratör ve jüri üyelerinin öz geçmişleri incelendiğinde; ilk üçünün bu tip bir seçimi yapacak bir jüride yer alarak incelenen eser üzerinden sanat tarihi, dönemler, sanatçı üslupları üzerinden bağlantı kuracak pratik ve görsel hafızaya sahip olmadığı sonucuna ulaşmak mümkündür. Bunun üzerine tüm jüri üyelerinin konuya gereken önem göstermelerinin üzerine aşırı özgüven eklenince ortaya bu kötü sonuç çıkmıştır.
Diğer taraftan; kurum üyelerinin jüri üyesi olmasında esas amaç eleme için konulan kuralların uygulanmasını denetlemektir. Akbank Sanat yöneticisi Derya BİGALI katıldığı jüri üyeliğinde ne yaptı onu merak etmekteyim? Bu aşamadan sonra Derya BİGALI kendisinin de içinde olduğu bu skandal için ne açıklama yapacak onu merak etmekteyim. Türkiye’nin en önemli marklarından olan Akbank’ın bu durum karşısında takınacağı tavır da kendi marka değerine sahip olma ile ilgili ipuçları verecektir.
Burada hatadan daha çok, ilgisizlik, önemsememe, aşırı özgüven ve orada neden olduklarını anlamamak yatmaktadır.
Netice olarak; Her ne adla olursa olsun bir yarışma düzenleyen kurumların öncelikle o yarışmanın kurumsal yapısına zarar verecek düzenlemeler yapmaması ve yarışma hakkında soru işaretleri oluşturmaması gerekir. Bu gelişmeler sonucunda Akbank Sanat’ın bundan sonra jüri seçimi ve çalışmasıyla ilgili gerekeni yapacağı düşüncesindeyim. Bu seçmeli ve ödüllü sergide kollayıcı ve jüri görevini yapmamıştır. Bu yarışma sonucu yaşanan bu olumsuzluk yarışmalar için jüri seçimlerinin titizlikle yapılması gerekliliğini ortaya koymuştur.
(1)https://haberler.boun.edu.tr/…/ovul-durmusoglu-ve-fatos.
(2) http://aicaturkey.org/uye/celenk-bafra/804.
(3)https://www.dunya.com/…/kariyerine-caz-tutkusu-yon.
(4) https://www.kolekta.com.tr/sanatcilar/gonul-nuhoglu/
(5)https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0pek_Duben